• Τι είναι η ραγάδα (πρωκτικού) δακτυλίου?
Η ραγάδα δακτυλίου είναι μια συχνή και καλοήθης πάθηση του πρωκτού που
εκδηλώνεται με ένα μικρό επιφανειακό τραύμα-σκίσιμο στο δέρμα γύρω από
το σφιγκτήρα (πρωκτόδερμα). Εμφανίζεται σχεδόν πάντα στο οπίσθιο τμήμα
του σφιγκτήρα, προς τον κόκκυγα. Παρουσιάζεται σε οποιαδήποτε ηλικία και
με την ίδια συχνότητα ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες.
• Πως προκαλείται η ραγάδα δακτυλίου?
Οι περισσότεροι ασθενείς συσχετίζουν την εμφάνιση της ραγάδας με μια
περίοδο έντονης δυσκοιλιότητας. Πράγματι, στην πλειοψηφία των
περιπτώσεων τα σκληρά κόπρανα ευθύνονται για τη δημιουργία του αρχικού
δερματικού τραύματος, το οποίο όμως στη συνέχεια επουλώνεται στους
περισσότερους ανθρώπους αυτόματα, όταν «περάσει» η δυσκοιλιότητα. Αυτοί
στους οποίους η ραγάδα δεν θα μπορέσει να επουλωθεί εμφανίζουν
αυξημένο σπασμό σε έναν μυ του πρωκτικού τους σφιγκτήρα που
λέγεται έσω σφιγκτήρας και ο οποίος, μέσα από έναν περίπλοκο μηχανισμό
αποτελεί εκλυτικό αίτιο της νόσου.
• Τι είναι ο έσω σφιγκτήρας και ποιος είναι ο ρόλος του?
Ο έσω σφιγκτήρας είναι ένας κυλινδρικός μυς στην περιοχή του πρωκτού
που συμμετέχει στη λειτουργία του πρωκτικού σφιγκτήρα. Είναι πολύ πιο
αδύναμος από τον έξω σφιγκτήρα ο οποίος τον περιβάλλει και ο οποίος
αποτελεί και το βασικότερο μυ της περιοχής. Υπολογίζεται ότι ο έσω
σφιγκτήρας προσφέρει μόνο το 5-10% της συνολικής ισχύος του
σφιγκτηριακού μηχανισμού του πρωκτού. Σε αντίθεση με τον έξω
σφιγκτήρα που λειτουργεί με τη θέλησή μας, ο έσω σφιγκτήρας αποτελείται
από λείες μυϊκές ίνες και συσπάται αυτόνομα, όπως το υπόλοιπο μυϊκό
τοίχωμα του εντέρου, χωρίς να μπορούμε να τον ελέγξουμε ενσυνείδητα.
• Μπορεί να εμφανιστεί η ραγάδα δακτυλίου ως σύμπτωμα άλλων
παθήσεων?
Ναι. Η ραγάδα μπορεί να συνδέεται με την ύπαρξη άλλων νοσημάτων όπως η
νόσος Crohn, η ελκώδης κολίτιδα αλλά και κάποια σεξουαλικώς μεταδιδόμενα
νοσήματα (σύφιλη, βλεννόρροια, έρπητας, AIDS κ.ά.). Συνήθως βέβαια στις
περιπτώσεις αυτές η ραγάδες είναι περισσότερες από μία και εμφανίζονται σε
ασυνήθεις θέσεις στο σφιγκτήρα. Εννοείται πως σε αυτές τις περιπτώσεις δεν
έχει κανένα νόημα να θεραπεύσουμε τη ραγάδα πριν αντιμετωπισθεί η βασική
νόσος που την προκάλεσε.
• Τι συμπτώματα έχουν οι ασθενείς με ραγάδα δακτυλίου?
Η συμπτωματολογία των ασθενών με ραγάδα δακτυλίου είναι τόσο
χαρακτηριστική που η διάγνωση μπορεί να γίνει ακόμα και από το τηλέφωνο.
Πάντα βέβαια επιβάλλεται και η κλινική εξέταση του ασθενούς που θα
επιβεβαιώσει την ύπαρξη της νόσου. Ο έντονος πόνος είναι το κυρίαρχο
σύμπτωμα. Εμφανίζεται τη στιγμή της κένωσης, περιγράφεται σαν δυνατή
ξυραφιά στον πρωκτό και διατηρείται έντονος για 4-6 ώρες μετά την
αφόδευση. Στη συνέχεια ο πόνος «γλυκαίνει» αλλά αυτός ο κύκλος
επαναλαμβάνεται σε κάθε κένωση. Οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν και
μικρή αιμορραγία σε κάθε αφόδευση. Η αιμορραγία παρατηρείται, κατά
κανόνα, προς το τέλος της κένωσης και το αίμα που χάνεται είναι ζωηρό
κόκκινο, σε μορφή σταγόνων στη λεκάνη ή κηλίδων στο χαρτί και στο
εσώρουχο. Κάποιοι διαμαρτύρονται και για ακούσια μικρή απώλεια υγρών
και βλέννης από το δακτύλιο καθώς και φαγούρα στο δέρμα γύρω από το
σφιγκτήρα. Τέλος, οι ασθενείς με χρόνια νόσο, μπορεί να παρατηρήσουν την
παρουσία ενός μικρού δερματικού «ογκιδίου» στον πρωκτό τους, πολύ
κοντά στη ραγάδα.
• Πως γίνεται η διάγνωση της νόσου? Τι εξετάσεις χρειάζονται?
Η διάγνωση της ραγάδας δακτυλίου γίνεται πολύ εύκολα τόσο από τα
συμπτώματα που περιγράφει ο ασθενής όσο και με την κλινική εξέταση από
το γιατρό χωρίς να είναι απαραίτητη καμία άλλη αιματολογική ή ακτινολογική
εξέταση.
• Σε τι διαφέρει η «χρόνια» από την οξεία ραγάδα?
Με την πάροδο του χρόνου μια ραγάδα που δεν έχει θεραπευθεί, μεταπίπτει
σε «χρόνια» μορφή, με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί ουλώδης ιστός στις άκρες
και στον πυθμένα της και να είναι εύκολα ορατή στην κλινική εξέταση, λόγω
της ίνωσης. Παράλληλα αναπτύσσονται στο πρόσθιο και στο οπίσθιο όριο της
δύο μικρά οζίδια, ένα δερματικό και ένα βλεννογονικό τα οποία αποτελούν
πολύ χαρακτηριστικές καλοήθεις βλάβες που συνοδεύουν μία «χρόνια»
ραγάδα.
• Υπάρχει συντηρητική θεραπεία για τη ραγάδα και ποιά?
Βεβαίως και υπάρχει και πρέπει να αποτελεί την πρώτη θεραπευτική επιλογή
στους περισσότερους ασθενείς. Η συντηρητική θεραπεία πρέπει καταρχάς να
περιλαμβάνει δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες ή τη λήψη φαρμακευτικών
σκευασμάτων για την καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας.
Συμπληρωματικά μπορεί να βοηθήσει η επάλειψη της περιοχής με τοπικές
αναισθητικές αλοιφές λίγη ώρα πριν τις κενώσεις. Ιδιαίτερα αποτελεσματικά
είναι τα «εδρόλουτρα», το πλύσιμο δηλαδή της περιοχής του πρωκτού με
χλιαρό αλατόνερο. Αυτό γίνεται εύκολα αν καθόμαστε μέσα σε μια λεκάνη
γεμάτη χλιαρό νερό στο οποίο έχουμε διαλύσει χοντρό αλάτι, για 5 λεπτά, δύο
φορές την ημέρα.
• Υπάρχουν σήμερα αποτελεσματικά φάρμακα για τη θεραπεία της
ραγάδας?
Ναι. Τα τελευταία 15 χρόνια, έχει ξεκινήσει η ευρεία χρήση φαρμακευτικών
σκευασμάτων που στοχεύουν στην επούλωση της ραγάδας μέσω της
χαλάρωσης του τόνου των λείων μυϊκών ινών, συμπεριλαμβανομένου και του
έσω σφιγκτήρα του πρωκτού. Διατίθενται συνήθως σε μορφή αλοιφών,
επαλείφονται τοπικά στον πρωκτό, και δρουν μέσω της απορρόφησής τους
από το δέρμα. Η διάρκεια της θεραπείας είναι δύο εβδομάδες και τα ποσοστά
θεραπείας αγγίζουν το 75%. Η κυριότερη παρενέργειά τους είναι ο
πονοκέφαλος, που παρουσιάζεται στο 10% των ασθενών που λόγω της
έντασής του μπορεί να οδηγήσει στην διακοπή της θεραπείας από τις πρώτες
κιόλας ημέρες. Η κυριότερη φαρμακευτική ουσία που χρησιμοποιείται είναι η
τρινιτρική γλυκερίνη.
• Πότε πρέπει να χειρουργούνται οι ασθενείς με ραγάδα δακτυλίου?
Αν η συντηρητική ή η φαρμακευτική αγωγή αποτύχει τότε το επόμενο βήμα
είναι η χειρουργική αντιμετώπιση. Επίσης θα πρέπει να χειρουργούνται όσοι
υποτροπιάζουν μετά τη διακοπή της φαρμακευτικής θεραπείας, ή όσοι δεν
είναι σε θέση να την ολοκληρώσουν, λόγω των παρενεργειών της.
• Τι χειρουργείο γίνεται για τη θεραπεία της ραγάδας δακτυλίου?
Η χειρουργική θεραπεία, η οποία εφαρμόζεται εδώ και πολλές δεκαετίες, είναι
η «πλάγια έσω σφιγκηροτομή». Πρόκειται για μια πολύ απλή και
αποτελεσματική χειρουργική επέμβαση όπου, δια μέσου μιας τομής 2-3
χιλιοστών στην περιοχή του πρωκτού, βρίσκουμε και κόβουμε κατά το ήμισυ
έναν μικρό μυ της περιοχής που λέγεται έσω σφιγκτήρας. Με τον τρόπο αυτό
μειώνουμε τον αυξημένο μυϊκό του τόνο που αποτελεί και την αιτία της
πάθησης. Η επέμβαση αυτή έχει άμεσα αποτελέσματα και οι ασθενείς
ανακουφίζονται από την πρώτη κιόλας ημέρα. Στους όσους πάσχουν από
χρόνια ραγάδα, εκτός από την πλάγια σφιγκτηροτομή, αφαιρείται και ο
ουλώδης ιστός που έχει αναπτυχθεί στον πυθμένα της, ώστε να επιταχυνθεί η
επούλωσή της.
• Τι προετοιμασία εντέρου χρειάζεται για να γίνει η μέθοδος?
Δε χρειάζεται καμία ιδιαίτερη προετοιμασία.
• Ποιοι ασθενείς ΔΕΝ μπορούν να υποβληθούν σε έσω σφιγκτηροτομή?
Γνωρίζουμε ότι ο έσω σφιγκτήρας προσφέρει μόνο το 5-10% της συνολικής
ισχύος του σφιγκτηριακού μηχανισμού του πρωκτού. Για αυτό το λόγο, στους
περισσότερους ασθενείς με ραγάδα δακτυλίου, ο μυς αυτός μπορεί να κοπεί
κατά το ήμισυ με ασφάλεια, χωρίς να προκύψει κάποιο πρόβλημα ακράτειας
του σφιγκτήρα. Υπάρχουν όμως και οι εξαιρέσεις σε αυτόν τον κανόνα. Οι
πολύτοκες γυναίκες που έχουν γεννήσει φυσιολογικά, όσοι έχουν
υποβληθεί στο παρελθόν σε κάποια χειρουργική επέμβαση ή έχουν
τραυματιστεί στην περιοχή του σφιγκτήρα, όσοι αναφέρουν κάποιου
βαθμού ακράτεια υγρών ή αερίων αλλά και οι πολύ ηλικιωμένοι ασθενείς
είναι κατηγορίες ασθενών που χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή. Αυτοί, πριν
χειρουργηθούν, πρέπει να υποβληθούν σε ειδικές εξετάσεις (μανομετρία,
υπερηχογράφημα) για να διαπιστωθεί αν ο σφιγκτήρας τους είναι ανατομικά
και λειτουργικά ακέραιος. Αν δεν συμβαίνει αυτό δεν μπορούν να υποβληθούν
σε έσω σφιγτηροτομή γιατί η πιθανότητα ακράτειας μετά από το χειρουργείο
είναι μεγάλη.
• Τι είδους αναισθησία χορηγείται? Μπορεί το χειρουργείο να γίνει με
τοπική αναισθησία?
Ιδανικά, απαιτείται η χορήγηση γενικής αναισθησίας. Οι λόγοι είναι πολλοί. Ο
λόγος είναι ότι με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζονται οι απαραίτητες συνθήκες
(δηλαδή ικανοποιητική μυοχάλαση και πλήρης αναλγησία του ασθενούς) ώστε
να μπορέσει να γίνει η εγχείρηση σωστά και ανώδυνα. Σε ασθενείς που
αντιμετωπίζουν σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα, η επέμβαση μπορεί,
εναλλακτικά, να πραγματοποιηθεί με επισκληρίδια ή με ραχιαία αναισθησία.
• Πόσο διαρκεί το χειρουργείο?
Συνήθως διαρκεί λιγότερο από 20 λεπτά. Φυσικά υπάρχουν πολλοί
παράγοντες που επηρεάζουν το συνολικό χειρουργικό χρόνο με αποτέλεσμα
αυτός να διαφέρει από ασθενή σε ασθενή
• Πόση θα είναι η διάρκεια νοσηλείας?
Όλοι οι ασθενείς που θα υποβληθούν σε πλάγια έσω σφιγκτηροτομή
παραμένουν στο νοσοκομείο μόνο για λίγες ώρες μετά το χειρουργείο χωρίς
να χρειάζεται να διανυκτερεύσουν.
• Θα χρειαστεί να πάρω αντιβίωση?
Όχι, κατά κανόνα δεν είναι απαραίτητη η χορήγηση αντιβίωσης ούτε κατά τη
διάρκεια της νοσηλείας, ούτε και μετά.
• Θα έχω ράμματα?
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν τοποθετούνται ράμματα.
• Ποια είναι τα συχνότερα προβλήματα που μπορεί να εμφανιστούν μετά
από ένα τέτοιο χειρουργείο?
Η έσω σφιγκτηροτομή είναι μια χειρουργική επέμβαση ελάχιστης
επικινδυνότητας η οποία όταν εφαρμοσθεί σωστά συνοδεύεται από μηδενική
θνησιμότητα και μηδαμινή νοσηρότητα. Το σημαντικότερο πρόβλημα που
μπορεί να προκύψει, είναι μια μικρού βαθμού ακράτεια του σφιγκτήρα που
αφορά κυρίως αέρια και υγρά. Αυτό συμβαίνει όταν δεν επιλέγονται σωστά οι
ασθενείς οι οποίοι μπορούν να χειρουργηθούν, ή όταν δεν γίνεται σωστός
προεγχειρητικός έλεγχος σ’ αυτούς που απαιτείται. Σπάνια επίσης μπορεί να
παρουσιαστεί μια ήπια μετεγχειρητική φλεγμονή η οποία αντιμετωπίζεται
συντηρητικά.
• Πόσο επώδυνη είναι μια τέτοια επέμβαση μετεγχειρητικά?
Η έσω σφιγκτηροτομή είναι μια ανώδυνη τεχνική που έχει άμεσα πολύ
εντυπωσιακά αποτελέσματα. Αποτελεί μια ελάχιστα επεμβατική πράξη που
επιτρέπει στους ασθενείς να εξέλθουν μετά από λίγες ώρες από το
νοσοκομείο και να επιστρέψουν σχεδόν άμεσα στις καθημερινές τους
δραστηριότητες χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς.
• Πως θα γίνονται οι «κενώσεις» μου μετά το χειρουργείο?
Κανονικότατα. Στην τουαλέτα θα πηγαίνετε όπως και πριν το χειρουργείο, και
μάλιστα χωρίς ιδιαίτερο πόνο αυτή τη φορά. Μετά από κάθε κένωση θα
πλένετε πολύ καλά την περιοχή με άφθονο χλιαρό νερό και εν συνεχεία θα
καλύπτετε την περιοχή με γάζες για να μη λερώνονται τα εσώρουχά σας.
• Πώς είναι η ανάρρωση μετά από μια τέτοια επέμβαση? Ποιες είναι οι
μετεγχειρητικές οδηγίες?
Λίγες μόνο ώρες μετά το χειρουργείο θα κινητοποιηθείτε πλήρως. Αν έχετε
πάρει γενική αναισθησία θα είστε σε θέσει να πιείτε νερό ή τσάι με φρυγανιές
σε 2-3 ώρες μετά την επέμβαση ενώ στις 6 ώρες μπορείτε να πάρετε ένα
ελαφρύ γεύμα. Αν έχετε κάνει την επέμβαση με άλλου είδους αναισθησία
γευματίζετε άμεσα. Αν δεν συντρέχουν ειδικοί λόγοι δε χρειάζεται να πάρετε
αντιβίωση. Οι περισσότεροι ασθενείς είναι σε θέση να λάβουν εξιτήριο την ίδια
μέρα του χειρουργείου. Από την πρώτη κιόλας ημέρα μετά την επέμβαση
μπορείτε να περπατάτε όσο θέλετε, να ανεβαίνετε σκάλες και γενικά
αυτοεξυπηρετείσθε πλήρως ενώ η δίαιτά σας είναι ελεύθερη. Την δεύτερη
μετεγχειρητική ημέρα κάνετε μπάνιο ελεύθερα και μπορεί να πέσει άφοβα
νερό και σαπούνι στο τραύμα το οποίο στη συνέχεια απλώς σκεπάζετε με μια
γάζα. Καλό θα ήταν για μια εβδομάδα να μην οδηγήσετε γιατί, παρότι θα είστε
σε θέση να το κάνετε, ενδέχεται να προκύψουν νομικά προβλήματα
αποζημίωσης σε περίπτωση ατυχήματος.
• Πότε επιστρέφω στη δουλειά μου?
Αν κάνετε δουλειά γραφείου ή άλλη που δεν απαιτεί σωματική καταπόνηση ή
στην οποία δε σηκώνετε βάρη, μπορείτε να επανέλθετε σ’ αυτήν άμεσα. Σε
αντίθετη περίπτωση καλό θα ήταν να απέχετε από την εργασία σας για τρεις –
τέσσερεις μέρες. Μετά από τρεις ημέρες μπορείτε να ξεκινήσετε κάποιο
ελαφρύ πρόγραμμα γυμναστικής χωρίς βάρη ενώ μπορείτε να μπείτε σε
πλήρες πρόγραμμα στις δέκα ημέρες.